Po wystawie ilustrującej ponad stuletnią historię niemieckiego Stadtteather Liegnitz przyszedł czas na ekspozycję poświęconą blisko dwudziestoletniej działalności Rosyjskiego Teatru Dramatycznego w tym mieście.

Oddany do użytku w roku 1842 teatralny obiekt w Rynku miał dzieje równie burzliwe, jak miasto w którym go wzniesiono. W legnickim teatrze grano bowiem po niemiecku, później - i to aż do roku 1964 - po rosyjsku i dopiero 40 lat temu, w listopadzie 1977 roku, stał się siedzibą polskiej sceny dramatycznej w Legnicy. Jubileusz 40-lecia legnickiego teatru stał się okazją, by przypomnieć o wszystkich trzech etapach tej historii.

Wystawa otwarta w piątkowy wieczór 13 października w teatralnym holu Starego Ratusza (budynek połączony na początku XX wieku z teatrem) dokumentuje lata 1945-1964, gdy jedynym teatrem w mieście był Rosyjski Teatr Dramatyczny Północnej Grupy Wojsk, której dowództwo i żołnierze stacjonowali w Legnicy aż do września 1993 roku. To bardzo słabo rozpoznany i jeszcze gorzej udokumentowany okres w teatralnych dziejach Legnicy. Polskie archiwa nie dysponują bowiem dokumentami związanymi z działalnością radzieckiego teatru w mieście, które nie przez przypadek przez powojenne dziesięciolecia nazywano Małą Moskwą. Cały zasób archiwalny wywieziono bowiem z Legnicy do stolicy Federacji Rosyjskiej.

- Niemiecki teatr w Liegnitz został zamknięty na głucho zanim w mieście stanął pierwszy żołnierz Armii Czerwonej. Kiedy w lutym 1945 roku front przetoczył się na zachód, a później runęła III Rzesza, wydawało się, że życie zacznie powoli wracać do normy. W mieszkańcach Liegnitz, zwłaszcza w byłych pracownikach Teatru Miejskiego, zrodziła się nadzieja, że nowi władcy pozwolą na nowo otworzyć niemiecką scenę w gmachu przy Rynku. Stało się jednak inaczej. Prawdę o tych zdarzeniach poznaliśmy dopiero niedawno – dzięki odkryciom w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, a także kontaktom z wiekowymi świadkami tamtych wydarzeń – objaśnia jeden z pomysłodawców i organizatorów cyklu wystaw „Teatr w sercu miasta”, kierownik literacki legnickiego teatru, Robert Urbański.

Radziecka historia teatru w Lignicy (tak przez pierwsze powojenne lata nazywano miasto) zaczęła się w 1945 roku poza budynkiem w Rynku, gdyż na pierwsze miejsce działalności artystycznej wybrano Dom Oficera Armii Czerwonej (ten okazały obiekt niemieckiej szkoły dla dziewcząt jest dziś siedzibą legnickiej Kurii Biskupiej i Wyższego Seminarium Duchownego). Już w grudniu tego samego roku armijny teatr dramatyczny dał pierwszy gościnny występ we Wrocławiu ze spektaklem Aleksandra Ostrowskiego „Spóźniona miłość”. Dokumentujący to wydarzenie plakat jest jednym z wielu, które obejrzeć można na otwartej właśnie wystawie.

Jednak Rosyjski Teatr Dramatyczny Północnej Grupy Wojsk powołano generalskim rozkazem dopiero w sierpniu 1946 roku (fotokopię tego dokumentu także można obejrzeć na wystawie). „Romeo i Julia” Szekspira była najprawdopodobniej pierwszą sztuką, którą wystawił ten zespół, czego świadectwem jest rosyjskojęzyczny afisz pochodzący z legnickiej drukarni czerwonoarmijnego dziennika „Znamia Pobiedy”. W tym samym mniej więcej czasie radziecki teatr przeniósł się do budynku w legnickim Rynku, w którym funkcjonował aż do 1964 roku.

Na wystawie w legnickim teatrze można obejrzeć wiele afiszów, plakatów i fotografii artystów tworzących radziecki teatr w Legnicy, głównie z pierwszych lat jego działalności. Wśród ciekawostek jest m.in. zdjęcie 92-letniego Ludwika Solskiego, który w 1947 roku sfotografował się z rosyjskimi artystami legnickiej sceny. Znamiennie jest, że Rosyjski Teatr Dramatyczny Północnej Grupy Wojsk nie podawał na afiszach nazwy miasta, które było jego siedzibą. Cenzura dbała także o to, by w relacjach z gościnnych występów tego zespołu np. we Wrocławiu, czy w Opolu nigdy nie pojawiła się nazwa Legnicy. Świadectwem tego faktu są prezentowane na wystawie reprodukcje artykułów np. „Słowa Polskiego” i „Gazety Zachodniej”, które pomijały ten fakt.

Ta zapoznana teatralna historia czeka jednak jeszcze na swojego dziejopisa. Jest wielce prawdopodobne, że ukaże się już niedługo, choć po rosyjsku, za sprawą obecnego na piątkowym otwarciu wystawy Jurija Asaułowa, który od dwóch lat przetrząsa rosyjskie archiwa. – 160 stron książki o radzieckiej historii teatru w Legnicy jest praktycznie gotowe i czeka na wydanie – zapewnia Wojciech Kondusza, legnicki badacz i popularyzator historii Legnicy, autor m.in. monograficznej książki „Mała Moskwa” i redaktor naczelny „Szkiców Legnickich”, które publikują m.in. opracowania i artykuły Asaułowa. – Niewiele osób wie, że był on jednym z uczestników Światowego Zjazdu Legniczan w 2004 roku i był pierwszą osobą spoza Legnicy, która po katastrofalnym zniszczeniu legnickiego parku przez lipcową nawałnicę z 2009 roku przekazał na jego odbudowę 100 euro – dodaje Kondusza.

- Kocham Legnicę. Jako dziecko w rodzinie wojskowej mieszkałem w tym mieście 7 lat. Od tego czasu wszystko, co się w nim dzieje, bardzo mnie interesuje. Wystawa, którą otworzyliście jest wielkim wydarzeniem, także dla mieszkańców Rosji. Wiem, że bez inicjatywy i determinacji dyrektora legnickiego teatru Jacka Głomba, nie byłoby jej. Poszukiwanie dokumentów o historii, którą prezentujecie, to bardzo trudna praca. W Głównym Muzeum Teatralnym Rosji w Moskwie jest ich sporo, ale nie wszystkie. Radziecki teatr w Legnicy był bowiem teatrem wojskowym, zaś archiwa Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej dotyczące pobytu wojsk ZSRR na terenie Polski nadal są niedostępne dla badaczy – objaśniał Jurij Asaułow, który – co przyznał Robert Urbański – w decydujący sposób pomógł w organizacji wystawy w legnickim teatrze.

Częścią wystawy są też nagrania wideo, w których byli artyści Rosyjskiego Teatru Dramatycznego PGW wspominają lata, w których występowali na legnickiej scenie. Wystawa czynna będzie do połowy listopada. Później zastąpi ją ostatnia z trzyczęściowego cyklu „Teatr w sercu miasta” poświęcona polskiej historii sceny dramatycznej w Legnicy. Jej otwarcie zaplanowano na 17 listopada br.